Tadeusz Zieliński (filolog)

Tadeusz Zieliński

Tadeusz Stefan Zieliński, pseud. Eheu (ur. 14 wrzeœnia 1859 w Skrzypczyńcach koło Humania, zm. 8 maja 1944 w Schöndorf, Górna Bawaria), polski historyk kultury, filolog klasyczny, profesor Uniwersytetu w Petersburgu i Uniwersytetu Warszawskiego, członek Polskiej Akademii Umiejętnoœci.

Był synem Franciszka (ziemianina, urzędnika kontroli państwowej) i Ludwiki Grudzińskiej. W latach 1869-1876 uczęszczał do Niemieckiego Gimnazjum Œw. Anny w Petersburgu, następnie studiował na uniwersytetach w Lipsku, Monachium i Wiedniu (1876-1881). W 1880 obronił doktorat na uniwersytecie w Lipsku, w 1884 habilitował się na uniwersytecie w Petersburgu i został docentem w Katedrze Języka Greckiego tej uczelni; w 1887 wraz z nominacjš na profesora nadzwyczajnego objšł kierownictwo tej Katedry. W tym samym roku uzyskał też doktorat filologii na uniwersytecie w Dorpacie (na podstawie rozprawy Die Gliederung der altattischen Komodie). W 1890 uzyskał tytuł profesora zwyczajnego, w latach 1906-1908 pełnił funkcję dziekana Wydziału Historyczno-Filozoficznego uniwersytetu petersburskiego; wykładał ponadto życie i twórczoœć Adama Mickiewicza na Wyższych Kursach Żeńskich w Petersburgu, a w latach 1914-1916 przewodniczył Polskiej Radzie Szkolnej także w Petersburgu.

W 1920 przeniósł się na Uniwersytet Warszawski, gdzie objšł II Katedrę Filologii Klasycznej; w 1935 został mianowany profesorem honorowym tej uczelni (kierowanie Katedrš przejšł Aleksander Turyn), ale wykłady z filologii klasycznej, kultury starożytnej i religioznawstwa kontynuował do wybuchu II wojny œwiatowej. Prowadził badania naukowe - archeologiczne i filologiczne - m.in. we Włoszech, Grecji, Hiszpanii i Afryce północnej, w 1922 kierował wieloosobowš wyprawš naukowš do Włoch.

W 1907 został powołany na członka czynnego Akademii Umiejętnoœci w Krakowie (póŸniejszej Polskiej Akademii Umiejętnoœci). W 1933 został wybrany do Polskiej Akademii Literatury. Należał również m.in. do Towarzystwa Naukowego Warszawskiego (1929 członek zwyczajny), Petersburskiej Akademii Nauk (1912 członek honorowy), Towarzystwa Naukowego we Lwowie (1920 członek czynny), Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk (1923 członek honorowy), Polskiego Towarzystwa Filologicznego, Pruskiej Akademii Nauk, Niemieckiego Instytutu Archeologicznego w Rzymie, Instytutu Studiów Etruskich we Florencji, Bawarskiej Akademii Nauk, Greckiej Akademii Nauk, Rosyjskiej Akademii Nauk, Brytyjskiej Akademii Nauk, Czeskiej Akademii Nauk, Akademii Œródziemnomorskiej w Monaco. W 1922 należał do założycieli Towarzystwa Umiędzynarodowienia Łaciny i pełnił funkcję jego pierwszego prezesa (do 1939). . Doktoraty honoris causa nadało mu wiele uczelni, m.in. Uniwersytet Jagielloński, Warszawski, Poznański i Wileński, a z zagranicznych uniwersytety w Atenach, Brnie, Brukseli, Paryżu, Groningen i Oksfordzie. Był odznaczony m.in. Krzyżem Komandorskim i Krzyżem Komandorskim z Gwiazdš Orderu Polonia Restituta oraz greckim Orderem Feniksa II klasy.

Był jednym z najwybitniejszych i najwszechstronniejszych badaczy œwiata antycznego. W latach 20. kilkakrotnie zgłaszano jego kandydaturę do Literackiej Nagrody Nobla; w tym okresie zdarzały się wyróżnienia tš nagrodš nie tylko pisarzy, ale również filozofów (Rudolf Eucken, Bertrand Russell), historyków (Theodor Mommsen) czy mówców (Winston Churchill), sam Zieliński jednak noblistš nie został. W swoich badaniach specjalizował się w historii kultury antycznej, dziejach teatru greckiego, religioznawstwie, latynistyce. Opracował ważnš monografię twórczoœci Sofoklesa (Sofokles i jego twórczoœć tragiczna, 1928). Z autorów rzymskich badał m.in. Plauta, Akcjusza, Wergiliusza, Horacego, Cycerona; temu ostatniemu poœwięcił wysoko cenionš oraz wielokrotnie wznawianš i tłumaczonš monografię Cicero im Wandel der Jahrhunderte (1897). Efekt wieloletnich badań nad religiami œwiata antycznego przekazał w czterotomej pracy Religie œwiata antycznego (1921-1934), nad którš pracował niemal do końca życia, także podczas tułaczki wojennej (ostatnie lata życia spędził u rodziny w Bawarii); tej tematyce poœwięcił także dzieło Hellenizm i judaizm (1928). W pracy Literatura starożytnej Grecji (1928) obok omówienia twórczoœci autorów helleńskich przedstawił wybór ich dzieł w tłumaczeniu własnym i Stefana Srebrnego; autorów starożytnych tłumaczył również na język rosyjski. Historię starożytnej Grecji i Rzymu przedstawił w cyklu Œwiat antyczny (Starożytnoœć bajeczna, 1930; Grecja niepodległa, 1933; Rzeczpospolita rzymska, 1935; Cesarstwo rzymskie, 1938).

Prowadził badania porównawcze nad rozwojem eposu europejskiego; porównywał wštki w twórczosci takich autorów jak Owidiusz, Szekspir i Puszkin, antyczne wštki wyszukiwał też u Mickiewicza i Nietzschego, a także poszukiwał antycznych pierwowzorów bohaterów Sienkiewicza i Reymonta. Był rzecznikiem kształcenia klasycznego; poœwięcił temu m.in. rozprawę Starożytnoœć antyczna a wykształcenie klasyczne (1920) oraz broszurę Œwiat antyczny a my (1922, wydanie pierwotne w języku niemieckim Die Antike und wir, 1905). Wœród jego studentów byli m.in. Jerzy Manteuffel, Stefan Srebrny, Władysław Strzelecki, Aleksander Turyn, Lidia Winniczuk; Zieliński utrzymywał kontakt również z innymi młodymi filologami (m.in. Janem Parandowskim).

Z innych prac Tadeusza Zielińskiego (łšcznie ogłosił ich ponad 900) można wymienić:

Die Marchenkomoedie in Athen (1885)

Quaestiones comcae (1886)

Idea usprawiedliwienia, jej geneza i rozwój (1899)

Die Behandlung gleichzeitiger Ereignisse im antiken Epos (1901)

Das Clauselgesetz in Ciceros Reden (1914)

Das Ausleben des Clauselgesetzes in der roemischen Kunstprosa (1906)

Der constructive Rhytmus in Ciceros Reden (1914)

Hermes Trismegistos (1920)

Rzym i jego religia (1920)

Chrzeœcijaństwo starożytne a filozofia rzymska (1921)

Grecja. Budownictwo, plastyka, krajobraz (1923)

L'evolution religieuse d'Euripide (1923)

Literatura starożytnej Grecji epoki niepodległoœci (1923)

Reflets de l'historie politique dans le tragedie grecque (1923)

Tragodumenon. Libri tres (1925)

De Auge Euripidea (1927)

Rozwój moralnoœci w œwiecie starożytnym od Homera do czasów Chrystusa (1927)

Filheleńskie poematy Byrona (1928)

Kleopatra (1929)

Legenda o złotym runie (1972)

ródła [edytuj]

Biogramy uczonych polskich, Częœć I: Nauki społeczne, zeszyt 3: P-Z (pod redakcjš Andrzeja Œródki i Pawła Szczawińskiego), Ossolineum, Wrocław 1985

Mała encyklopedia kultury antycznej (pod redakcjš Kazimierza Kumanieckiego, Kazimierza Michałowskiego i Lidii Winniczuk), Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1990 (wydanie VII)

-----

Tę stronę ostatnio zmodyfikowano 08:14, 16 maja 2007.

Tekst udostępniany na licencji GNU Free Documentation License. (patrz: Prawa autorskie)

Wikipedia® jest zarejestrowanym znakiem towarowym Wikimedia Foundation. Możesz przekazać dary pieniężne Fundacji Wikimedia.

Zasady ochrony prywatnoœci O serwisie Wikipedia Informacje prawne